Cáp quang và trung tâm dữ liệu: Xương sống vô hình của nền kinh tế số

Hạ tầng mạng – nền móng bị bỏ quên của kinh tế số

Trong cuộc thảo luận về kinh tế số, người ta thường nhắc đến thương mại điện tử, fintech hay chuyển đổi số trong doanh nghiệp. Nhưng ít ai để ý đến một điều kiện tiên quyết cho mọi nền tảng số: hệ thống cáp quang và trung tâm dữ liệu. Giống như mạch máu trong cơ thể sống, hạ tầng mạng quyết định khả năng lưu thông của mọi hoạt động số từ một giao dịch ngân hàng đến việc truyền dữ liệu giữa các hệ thống AI.

Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ người dùng Internet cao ở châu Á, nhưng lại đang phụ thuộc chủ yếu vào một vài tuyến cáp quang biển quốc tế. Theo số liệu thu thập được thì chỉ 5 tuyến cáp đang gánh tới 80-90% kết nối quốc tế của cả nước. Khi một vài trong số đó gặp sự cố điều diễn ra thường xuyên toàn bộ chuỗi kết nối số, từ cá nhân đến doanh nghiệp lớn đều bị ảnh hưởng. Điều này cho thấy tính dễ tổn thương của hạ tầng số hiện tại.

Trung tâm dữ liệu – “trái tim” chưa đủ khỏe

Trung tâm dữ liệu (data center) là nơi lưu trữ và xử lý khối lượng dữ liệu khổng lồ của nền kinh tế số. Tuy nhiên, theo ông Hoàng Văn Ngọc, Giám đốc Viettel IDC, dù Việt Nam có tiềm năng lớn về giá nhân lực, chi phí xây dựng và dân số, thị trường trung tâm dữ liệu vẫn “tụt hậu” so với các nước trong khu vực: chỉ bằng 1/15 quy mô Singapore và 1/5 Indonesia.

Nguyên nhân lớn đến từ hạ tầng kết nối thiếu ổn định, đặc biệt là sự phụ thuộc vào tuyến cáp biển, khiến doanh nghiệp e ngại đặt máy chủ tại Việt Nam. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tốc độ dịch vụ mà còn khiến dòng dữ liệu và đầu tư nước ngoài chảy ra khỏi quốc gia thay vì vào.

Chiến lược mới – kỳ vọng cho sự bứt phá

Tín hiệu tích cực là Bộ Thông tin và Truyền thông đã phê duyệt Chiến lược phát triển hệ thống cáp quang quốc tế đến năm 2030, tầm nhìn 2035, với mục tiêu tăng số lượng tuyến cáp biển lên tối thiểu 15 tuyến và ưu tiên tuyến do Việt Nam làm chủ. Đồng thời, đây là một phần trong nỗ lực biến Việt Nam thành trung tâm dữ liệu khu vực – một “Digital Hub” thực sự.

Tuy nhiên, như ông Vũ Thế Bình – Phó Chủ tịch Hiệp hội Internet Việt Nam nhận định rằng chiến lược này cần được đồng bộ hóa với các chính sách khác như phát triển 5G, chuyển đổi số nội địa, thu hút đầu tư và đặc biệt là quy hoạch trung tâm dữ liệu. Nếu không, chúng ta sẽ đứng trước nguy cơ “xây cao tốc mà không có xe chạy”.

Vấn đề không chỉ là đầu tư mà là phối hợp

Một tuyến cáp biển có thể tiêu tốn hàng chục triệu đô, thời gian hoàn vốn kéo dài nhiều năm nên không thể kỳ vọng vào nỗ lực đơn lẻ của từng doanh nghiệp. Đầu tư vào hạ tầng số đặc biệt là tầng thấp như cáp quang cần có sự dẫn dắt và ưu tiên chiến lược của Nhà nước. Đây là khoản đầu tư mang tính nền tảng, không chỉ cho ngành viễn thông mà cho toàn bộ nền kinh tế số.

Quan trọng hơn, dữ liệu không tự tạo ra giá trị nếu không được khai thác đúng cách. Do đó, ngoài việc xây dựng hạ tầng cứng, Việt Nam cần song song phát triển hệ sinh thái dịch vụ, thúc đẩy số hóa trong doanh nghiệp vừa và nhỏ và tạo điều kiện cho công nghệ mới như AI, IoT, blockchain vận hành trơn tru trên nền tảng dữ liệu trong nước.

Không có kết nối, không có kinh tế số

Nếu coi kinh tế số là một tòa nhà thì cáp quang và trung tâm dữ liệu chính là móng nhà và đường ống. Việt Nam đang đi đúng hướng với chiến lược mới nhưng vẫn cần nhiều nỗ lực hơn để đảm bảo rằng “xương sống” hạ tầng đủ mạnh cho cuộc đua dài hạn. Không thể có một nền kinh tế số thực sự nếu mỗi lần đứt cáp là một lần toàn hệ thống chao đảo.

Tương lai số phụ thuộc vào lựa chọn hôm nay: đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng, hay tiếp tục chạy theo những giải pháp phần mềm mà quên mất thứ đang kết nối tất cả – những sợi cáp ngầm dưới đáy đại dương.