Thách thức mới của báo chí thời AI: Làm chủ công nghệ, giữ vững bản sắc

Công cụ hỗ trợ hay mối đe dọa nghề báo?

AI đang tạo ra những bước chuyển lớn trong cách thức làm báo: từ gợi ý cấu trúc bài viết, phân tích hành vi độc giả, cho tới hỗ trợ thiết kế và trình bày. Tuy nhiên, AI thiếu đi điều cốt lõi làm nên nghề báo: cảm xúc, đạo đức và khả năng suy luận xã hội.

Tổng Biên tập Báo Cựu chiến binh Việt Nam, ông Đỗ Phú Thọ cho rằng: Chuyển đổi số không còn là xu hướng mà là yêu cầu bắt buộc, được thể hiện rõ trong Chương trình Chuyển đổi số quốc gia. Mục tiêu đặt ra là đến năm 2030, 100% cơ quan báo chí phải hoàn thành chuyển đổi số.

Tuy nhiên, thực tế không dễ dàng. Những đơn vị có đội ngũ trẻ, am hiểu công nghệ có thể thuận lợi hơn, còn với những cơ quan có đặc thù riêng như Báo Cựu chiến binh, thách thức lớn nhất là đào tạo và tái đào tạo đội ngũ. “Chúng tôi xác định giữ vững tinh thần làm báo cách mạng, bản lĩnh người lính – đó chính là nền tảng để làm chủ công nghệ mà không đánh mất bản sắc”, ông Thọ nhấn mạnh.

Ông cũng lưu ý, máy móc không có trái tim và đạo đức nghề nghiệp – điều cốt lõi để một người làm báo phục vụ lợi ích công chúng. “AI là con dao hai lưỡi. Nếu sử dụng đúng, nó nâng cao chất lượng và tốc độ làm báo. Nhưng nếu lệ thuộc, chúng ta sẽ đánh mất ‘cái hồn’ của người cầm bút”, ông nói.

Giữ lý tưởng, làm chủ công nghệ

Theo nhà báo Hồ Quang Lợi – nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam: Trong thời đại truyền thông số, người làm báo không chỉ cần nội dung hay mà còn phải biết cách đưa nội dung đó đến với công chúng bằng công nghệ hiện đại.

Ông nhấn mạnh: “Trách nhiệm của báo chí là kiểm chứng, gạn lọc và phản ánh thông tin khách quan, chính xác. Nội dung là trái tim của báo chí, nhưng công nghệ là đôi cánh để nội dung đó lan tỏa”.

Đạo đức, lý tưởng và bản lĩnh nghề nghiệp là những giá trị không thay đổi trong bất kỳ thời đại nào. Người làm báo phải giữ vững nguyên tắc: khách quan, công tâm, tôn trọng sự thật, bảo vệ công lý và lợi ích cộng đồng.

Báo chí có thể không nhanh bằng mạng xã hội về tốc độ, nhưng có thể vượt trội về độ tin cậy, tính chuyên nghiệp và trách nhiệm xã hội.

Chuyển đổi số không chỉ là công nghệ

Ông Lê Quốc Minh – Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân – khẳng định: Chuyển đổi số không chỉ là mua phần mềm hay xây dựng trung tâm dữ liệu, mà là thay đổi toàn diện tư duy và cách làm báo.

Hiện nhiều cơ quan đã thử nghiệm AI để hỗ trợ viết tin, nhưng thực tế, các hệ thống này còn nhiều hạn chế, dễ sai sót hoặc tạo nội dung không chính xác. Nếu nhà báo thiếu tỉnh táo, dễ dẫn đến hệ lụy nghiêm trọng về đạo đức và pháp lý.

Ảnh minh hoạ.

“Tuy nhiên, nếu biết cách tận dụng, AI có thể giúp giảm tải nhiều công việc như đọc báo cáo, phân tích dữ liệu, lập kế hoạch nội dung… Đây là cơ hội lớn cho báo chí, miễn là chúng ta kiểm soát được công cụ, chứ không để nó kiểm soát mình”, ông Minh nói.

Báo Nhân Dân hiện đang ứng dụng hệ thống quản trị tích hợp AI để phân tích hành vi độc giả, phát triển nhiều định dạng hiện đại như infographic, long-form, Mega Story… Thay vì chạy theo lượt xem ngắn hạn, báo chú trọng xây dựng các chuyên trang chuyên sâu – nguồn dữ liệu quý cho AI học hỏi và hỗ trợ nhà báo.

Theo ông Minh, báo chí số cần hướng tới xây dựng độc giả trung thành – nhóm chiếm 20% nhưng mang lại tới 80% giá trị. “Nếu mỗi sáng độc giả chủ động tìm tới báo, đó là thành công. Còn nếu chỉ sống nhờ lượt xem từ mạng xã hội thì sẽ rất bấp bênh”.

Hội Nhà báo Việt Nam thời gian tới sẽ tổ chức đào tạo cho khoảng 3.000 nhà báo, tập trung vào kỹ năng làm báo trong thời đại AI, kết hợp giữa ứng dụng công nghệ và giữ gìn đạo đức nghề nghiệp.

“Làm chủ công nghệ là yêu cầu bắt buộc. Nhưng đừng quên, cái lõi của báo chí vẫn là con người và sự thật”, ông Lê Quốc Minh nhấn mạnh.