Trong bối cảnh toàn cầu hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 (Net Zero), điện gió ngoài khơi đang trở thành một trong những trụ cột then chốt cho chiến lược chuyển dịch năng lượng. Việt Nam, với lợi thế tự nhiên vượt trội và bờ biển dài hơn 3.260km, được đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn để phát triển lĩnh vực này. Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành hiện thực, cần một chiến lược tổng thể, một cú huých đủ mạnh về thể chế, chính sách và công nghệ, nhằm đưa điện gió ngoài khơi trở thành ngành kinh tế mũi nhọn trong tương lai.
Theo Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn đến 2050 (Quy hoạch điện VIII), Việt Nam đặt mục tiêu phát triển từ 6–17GW điện gió ngoài khơi vào giai đoạn 2030–2035. Xa hơn, đến năm 2050, con số này có thể lên tới 139GW, tương đương giá trị khoảng 420 tỷ USD. Đây không chỉ là con số định lượng mà là một bước đi chiến lược thể hiện quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong hành trình chuyển đổi sang năng lượng sạch.
Các nghiên cứu trong và ngoài nước đều cho thấy tiềm năng phát triển điện gió ngoài khơi của Việt Nam là rất lớn. Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia cho biết khu vực Vịnh Bắc Bộ và vùng biển từ Ninh Thuận đến Vũng Tàu có mật độ gió trung bình khoảng 500W/m² – đạt ngưỡng tiêu chuẩn để phát triển tua-bin công suất lớn. Tổng diện tích vùng biển đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam có khả năng khai thác điện gió lên tới 300.000km², với tổng công suất kỹ thuật ước tính hơn 1.000GW. Riêng khu vực ven bờ, ở khoảng cách dưới 6 hải lý, cũng có thể đạt công suất khoảng 58GW.
Ngân hàng Thế giới (WB) trong các báo cáo gần đây đã xác định 14 khu vực ngoài khơi phù hợp để phát triển trang trại điện gió tại Việt Nam. Các dự án thí điểm bước đầu có thể đạt công suất 6GW vào năm 2030 và tăng lên 40GW vào năm 2040, phù hợp với định hướng phát triển dài hạn của quốc gia. WB cũng đưa ra các phân tích về chi phí sản xuất điện quy dẫn (LCOE), đồng thời đánh giá kỹ các tác động tới môi trường biển và cộng đồng dân cư.
Tiến sĩ Dư Văn Toán (Viện Khoa học môi trường, biển và hải đảo) cho biết, nhiều quốc gia phát triển như Đan Mạch, Đức, Trung Quốc, Mỹ… đã đầu tư vào điện gió ngoài khơi từ hàng chục năm trước và hiện đang gặt hái thành quả rõ rệt. Trung Quốc hiện đã vượt châu Âu trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới về công suất điện gió ngoài khơi, với khoảng 40–50GW. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy: đầu tư đúng hướng vào ĐGNK không chỉ góp phần bảo đảm an ninh năng lượng mà còn thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ, đào tạo nhân lực và tăng trưởng kinh tế xanh.
Điện gió ngoài khơi có nhiều lợi thế so với các nguồn năng lượng truyền thống: không phát thải, không chiếm dụng nhiều đất đai, không gây tiếng ồn, ít xung đột môi trường và có tuổi thọ dự án dài (30–35 năm). Nhược điểm lớn nhất hiện nay là chi phí đầu tư ban đầu cao – một tua-bin điện gió ngoài khơi có thể lên tới hàng chục triệu USD – khiến nhiều nhà đầu tư còn e ngại. Tuy nhiên, với sự phát triển nhanh của công nghệ và quy mô thị trường mở rộng, chi phí này dự báo sẽ giảm trong thập kỷ tới, nhất là khi có sự tham gia của các tập đoàn lớn trên thế giới.
Theo ông Stuart Livesey – Trưởng đại diện Tập đoàn năng lượng Đan Mạch Copenhagen Infrastructure Partners (CIP) tại Việt Nam – ngành ĐGNK toàn cầu đã tạo ra khoảng 300.000 việc làm trong hai thập kỷ qua, trong đó hơn 22.000 việc làm phục vụ trực tiếp cho khâu vận hành. Nhiều lao động có thể được chuyển đổi từ ngành dầu khí, điện than, nhiệt điện hoặc cơ khí, tạo ra cơ hội lớn cho việc tái cơ cấu thị trường lao động và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
Cũng theo CIP, việc phát triển các dự án ĐGNK không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế đơn thuần mà còn kéo theo một chuỗi giá trị công nghiệp, từ dịch vụ kỹ thuật, cảng biển chuyên dụng đến sản xuất linh kiện, logistics và công nghệ cao. Ở Đài Loan (Trung Quốc) và Hàn Quốc, CIP đã kết hợp phát triển điện gió với kinh tế biển xanh, tạo động lực phát triển địa phương nơi đặt tua-bin. Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi mô hình này để hình thành hệ sinh thái điện gió ngoài khơi toàn diện.
Thực tế, dù được quan tâm từ lâu, nhưng ngành điện gió ngoài khơi Việt Nam vẫn còn chậm bước. Phải đến khi Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 22/10/2018 về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 ra đời, thì những rào cản thể chế và nhận thức mới từng bước được tháo gỡ. Luật Điện lực 2024 và Quy hoạch điện VIII sửa đổi đã mở đường pháp lý rõ ràng hơn cho phát triển điện gió ngoài khơi.
Dù vậy, những dữ liệu đánh giá hiện nay vẫn còn ở mức sơ bộ. Hầu hết mới chỉ dựa vào quan trắc khí tượng, hải văn và các khảo sát ngắn hạn. Các thông số quan trọng về địa vật lý, địa kỹ thuật, sinh thái đáy biển, ảnh hưởng đến quốc phòng – an ninh, an toàn hàng hải… vẫn chưa được cập nhật toàn diện. Việc thiếu dữ liệu đầy đủ không chỉ cản trở việc lập quy hoạch chi tiết mà còn khiến nhà đầu tư khó khăn trong việc đánh giá rủi ro và xây dựng phương án tài chính.
Để hiện thực hóa tiềm năng thành sức mạnh kinh tế, Việt Nam cần một lộ trình hành động cụ thể và quyết liệt hơn. Trong đó, cần đầu tư mạnh vào hệ thống quan trắc biển hiện đại, cập nhật dữ liệu hải dương học – khí tượng biển, xây dựng cơ chế chia sẻ dữ liệu công khai – minh bạch giữa các cơ quan quản lý và nhà đầu tư, đồng thời mở rộng nghiên cứu về các nguồn năng lượng biển khác như sóng, dòng chảy, thủy triều...
Trong xu hướng toàn cầu chuyển dịch năng lượng, điện gió ngoài khơi chính là cơ hội lớn để Việt Nam vừa đảm bảo an ninh năng lượng, vừa thực hiện cam kết tại COP26 về phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Nếu được đầu tư bài bản và đồng bộ, ngành điện gió ngoài khơi có thể trở thành một trong những trụ cột quan trọng của nền kinh tế biển xanh, góp phần đưa Việt Nam bứt phá trên bản đồ năng lượng tái tạo thế giới.
Bình luận (0)
Chính phủ Canada tuyên bố rút lại kế hoạch áp thuế 3% lên các công ty công nghệ lớn ngay trước hạn chót thu, nhằm tránh nguy cơ đổ vỡ đàm phán thương mại với Mỹ sau lời đe dọa cứng rắn của Tổng thống Trump.
