Canada bất ngờ dừng kế hoạch áp thuế 3% lên các tập đoàn công nghệ Mỹ

Canada đã chọn lùi bước vào phút chót trong tranh cãi thương mại gay gắt với Mỹ, khi đêm Chủ nhật (29/6/2025) chính phủ ở Ottawa bất ngờ công bố hủy bỏ việc triển khai Thuế Dịch vụ Kỹ thuật số vốn được lên kế hoạch thu ngay trong ngày thứ Hai. Đây được xem là một động thái nhượng bộ rõ rệt trước sức ép gia tăng từ Nhà Trắng, sau khi Tổng thống Donald Trump cuối tuần qua tuyên bố sẽ “chấm dứt toàn bộ mọi cuộc đàm phán thương mại với Canada” nếu Ottawa không thay đổi quyết định.

Thuế Dịch vụ Kỹ thuật số (DST) mà Canada định thu có mức 3%, không chỉ nhắm vào các công ty trong nước mà còn áp dụng trực tiếp lên các tập đoàn công nghệ đa quốc gia lớn nhất thế giới, đặc biệt là các tên tuổi Mỹ như Amazon, Google và Meta. Đáng chú ý, chính sách này không chỉ áp thuế cho doanh thu mới mà còn có hiệu lực hồi tố từ 2022 – một điểm gây tranh cãi dữ dội với Washington. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cáo buộc đó là biện pháp “rõ ràng không công bằng”, ước tính khoản thuế hồi tố khoảng 2 tỷ USD. Ông nhấn mạnh rằng trong khi một số nước EU cũng áp thuế kỹ thuật số, họ không đi xa đến mức yêu cầu nộp hồi tố như Canada.

Đáp lại đe dọa ngừng đàm phán của Trump, Canada bất ngờ dừng thuế kỹ thuật số áp lên Amazon, Google, Meta.

DST vốn được chính phủ Canada thông qua từ năm 2020 để lấp khoảng trống thuế – vấn đề ngày càng được dư luận quan tâm khi các tập đoàn công nghệ toàn cầu thu hàng tỷ đô la doanh thu từ người dân Canada mà nộp rất ít thuế tại địa phương. Ottawa khẳng định mục tiêu là xây dựng một chính sách công bằng, trong khi chờ đợi tiến triển của đàm phán quốc tế dưới sự dẫn dắt của OECD nhằm đạt được một khuôn khổ thuế dịch vụ kỹ thuật số đa phương. Thế nhưng, trong khi OECD chưa đạt được thỏa thuận toàn cầu, Canada đã đơn phương thông qua DST, bất chấp sự phản đối mạnh mẽ của Mỹ.

Cuộc đối đầu leo thang nhanh chóng trong tháng 6, khi chính phủ Canada vào đầu tháng tuyên bố sẽ không hoãn áp dụng thuế bất chấp áp lực từ phía Mỹ. Nhưng lời đe dọa chấm dứt đàm phán thương mại của Trump đã khiến Ottawa thay đổi tính toán. Trong thông báo chính thức, Thủ tướng Canada Mark Carney gọi quyết định hủy thuế là bước đi cần thiết để mở đường cho một “thỏa thuận thương mại và an ninh toàn diện” với Mỹ, với hạn chót mục tiêu là ngày 21/7/2025 – theo lộ trình hai bên đã nhất trí tại Hội nghị Thượng đỉnh G7 ở Kananaskis, Alberta trong tháng này.

Bộ trưởng Tài chính và Doanh thu Quốc gia François-Philippe Champagne nhấn mạnh rằng việc rút DST là điều kiện tiên quyết để khôi phục thương lượng, tạo điều kiện đạt được một hiệp định có thể “tạo công ăn việc làm và củng cố thịnh vượng” cho người dân Canada. Tuy vậy, giới chức Ottawa cũng cảnh báo rằng họ sẽ duy trì DST như một công cụ đàm phán và sẽ không ngần ngại tái áp dụng nếu Mỹ không đạt được các cam kết cần thiết. Tuyên bố từ văn phòng thủ tướng nhấn mạnh Canada “sẽ mất bao lâu cũng làm, nhưng không lâu hơn cần thiết” để đạt được thỏa thuận.

Mỹ không che giấu sự khó chịu với kế hoạch DST của Canada. Bên cạnh phản ứng gay gắt của Tổng thống Trump, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent tiết lộ rằng Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer sẽ mở một cuộc điều tra chính thức theo Điều khoản 301, để đánh giá mức độ thiệt hại mà thuế Canada gây ra cho các công ty và nền kinh tế Mỹ nói chung. Theo số liệu của Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR), giá trị thương mại hàng hóa giữa hai nước đạt khoảng 762 tỷ USD vào năm ngoái, phản ánh mối quan hệ thương mại song phương cực kỳ lớn và phức tạp.

Mâu thuẫn về DST cũng phản ánh rạn nứt sâu hơn trong cách hai nền kinh tế láng giềng nhìn nhận vấn đề công bằng thuế thời kỹ thuật số. Trong khi Canada và nhiều nước cho rằng các tập đoàn công nghệ Mỹ hưởng lợi từ thị trường nhưng đóng góp ít cho ngân sách địa phương, phía Mỹ xem đó là những biện pháp phân biệt đối xử, phá vỡ trật tự thương mại tự do. Nỗ lực xây dựng một hiệp ước thuế toàn cầu dưới khuôn khổ OECD đã bị chậm trễ, khiến các nước phải xoay sở theo cách riêng và tạo ra xung đột như hiện tại.

Việc Canada rút DST không chấm dứt tranh cãi mà chỉ tạm hoãn leo thang. Giới quan sát coi đây là dấu hiệu thực dụng của Ottawa nhằm tránh một cuộc chiến thuế quan toàn diện với Mỹ – đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế Canada vẫn phụ thuộc sâu sắc vào thị trường Mỹ. Đồng thời, bước đi này cũng hé lộ sự ưu tiên của chính phủ Carney dành cho việc duy trì ổn định kinh tế ngắn hạn, ngay cả khi điều đó buộc họ phải xuống nước trước sức ép từ Washington.

Triển vọng đạt được một thỏa thuận toàn diện trước ngày 21/7 vẫn còn mờ mịt khi các bên giữ lập trường cứng rắn. Nhưng rõ ràng thông điệp từ quyết định đêm 29/6 là Canada sẵn sàng hy sinh đòn bẩy thuế kỹ thuật số để giữ cửa đối thoại mở – dù cuộc mặc cả tiếp theo hứa hẹn sẽ rất gay cấn và không kém phần phức tạp.