Xuất khẩu chủ động vượt khó

Theo Cục Thống kê - Bộ Tài chính, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa 7 tháng đầu năm 2025 đạt 262,44 tỉ USD - tăng 14,8% so với cùng kỳ năm trước và hoàn thành khoảng 58% kế hoạch năm. Tuy nhiên, xuất khẩu cả nước đang đối mặt thách thức mới khi thị trường lớn nhất là Mỹ áp mức thuế 20% lên hàng hóa nước ta từ ngày 7-8.

Đơn hàng sụt giảm, khan hiếm

Mỹ chiếm khoảng 55% tổng kim ngạch xuất khẩu gỗ của Việt Nam. Ông Ngô Sỹ Hoài - Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam - cho rằng dù mức thuế 20% thấp hơn một số quốc gia đối thủ xuất khẩu gỗ sang Mỹ song mối quan ngại lớn nhất là nhu cầu sụt giảm khi giá bán có thể tăng. Do đó, doanh nghiệp (DN) cần tìm kiếm giải pháp đột phá để làm mới thị trường cũ.

Thông tin thêm, ông Hoài cho biết ngành gỗ đang ưu tiên tăng nhập khẩu nguyên liệu từ thị trường Mỹ trong năm nay lên gấp đôi với con số dự kiến khoảng 600 triệu USD. Các DN trong nước cũng có kế hoạch liên kết với DN Mỹ để sản xuất đồ gỗ tại nước này với công nghệ Việt Nam.

Ông Phí Ngọc Trịnh, Tổng Giám đốc Tập đoàn Hồ Gươm, thông tin sản lượng xuất khẩu sang thị trường Mỹ chỉ chiếm 5% tổng kim ngạch xuất khẩu của DN nên tác động không lớn. Tuy nhiên, với tổng thể ngành dệt may, ảnh hưởng từ việc Mỹ áp thuế 20% sẽ không nhỏ - khi đơn hàng quý III và IV/2025 dự báo sụt giảm mạnh.

Theo ông Trịnh, dù kim ngạch xuất khẩu dệt may 6 tháng đầu năm đã đạt trên 22 tỉ USD nhưng ngành này có nguy cơ khó đạt mục tiêu xuất khẩu 47-48 tỉ USD trong năm 2025. "Việc tăng thuế gây tác động lớn tới các nhà nhập khẩu hàng Việt lâu năm của Mỹ. Trong khi đó, việc một số quốc gia khác áp đặt các rào cản thương mại phi thuế quan để hạn chế nhập khẩu hàng may mặc từ Việt Nam cũng ảnh hưởng đến khả năng xuất khẩu" - ông Trịnh nhìn nhận.

Để giảm thiểu tác động từ chính sách thương mại thay đổi, ông Trịnh khuyến nghị DN trong ngành phát triển các thị trường mới như Nga, Brazil, Trung Quốc, Đông Âu, châu Phi... Đồng thời, cần tập trung phát triển sản phẩm mới và cải tiến sản phẩm hiện có thông qua nghiên cứu, đầu tư vào công nghệ cũng như hợp tác chiều sâu để bắt kịp xu hướng thời trang quốc tế, đưa ra sản phẩm phù hợp.

"Chúng tôi đã đẩy mạnh xuất khẩu sang Nga, Brazil... nên trong ngắn hạn sẽ chưa chịu ảnh hưởng lớn từ vấn đề thuế quan ở thị trường Mỹ" - ông Trịnh nêu kinh nghiệm.

Nhiều kịch bản ứng phó

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết nhiều DN trong ngành đã chuẩn bị kịch bản ứng phó sớm, như: nâng cao năng lực cạnh tranh, tìm cách thích ứng với tình hình mới... Hiệp hội kiến nghị Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan tiếp tục làm việc với phía Mỹ để đàm phán, xem xét giảm thêm mức thuế đối ứng, nhất là với các mặt hàng rau quả vốn là thế mạnh của Việt Nam.

Bên cạnh đó, ông Nguyên cho rằng cần thêm chính sách hỗ trợ DN vượt qua giai đoạn khó khăn. Chẳng hạn, đẩy nhanh quy trình kiểm tra, cấp phép xuất khẩu thêm cho các loại trái cây mới của Việt Nam như sầu riêng, chanh leo tươi, mít, na dai, bơ... Ngoài ra, áp dụng chính sách ưu đãi về tín dụng, lãi suất đối với DN xuất khẩu rau quả, nhất là DN đầu tư vào công nghệ chế biến sâu, bảo quản sau thu hoạch.

TS Nguyễn Thị Quỳnh Hoa, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương - Bộ Công Thương, khuyến cáo: Đối với nhóm nông sản, để đáp ứng tiêu chuẩn, quy định khắt khe của các thị trường lớn như châu Âu, Mỹ..., DN xuất khẩu phải tăng cường đầu tư công nghệ hiện đại và quy trình sản xuất sạch; kiểm soát chặt chẽ chất lượng và tuân thủ quy định về an toàn thực phẩm; ứng dụng nền tảng số, công nghệ số vào quy trình sản xuất - kinh doanh.

Còn với nhóm hàng công nghiệp, DN cần tiếp tục mở rộng, đa dạng hóa thị trường, phát triển công nghiệp hỗ trợ để nâng cao tỉ lệ nội địa hóa, giảm phụ thuộc vào nguyên - phụ liệu nhập khẩu nhằm hạn chế rủi ro...

Theo PGS-TS Nguyễn Thường Lạng, Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế - ĐH Kinh tế Quốc dân, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa năm 2025 có khả năng đạt kỷ lục 1.000 tỉ USD - vượt kỳ vọng đặt ra trong Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa Việt Nam đến năm 2030 do Thủ tướng phê duyệt. Điều này cho thấy chính sách thương mại mà Việt Nam triển khai là đúng hướng, việc thích nghi với diễn biến mới cũng nhanh chóng - đó là chuyển từ cạnh tranh thành động lực phát triển thương mại đột phá.

Tuy nhiên, PGS-TS Nguyễn Thường Lạng lưu ý trong bối cảnh hiện nay, cần thường xuyên theo dõi, đánh giá tình hình cạnh tranh thương mại toàn cầu gắn với dự báo sát tình hình. Trong đó, cần chính sách phát triển đội ngũ "tình báo thương mại" để thu thập, xử lý, phân tích thông tin thương mại thế giới, hoạch định chính sách thương mại quốc gia...