Theo số liệu do Bộ Tài chính công bố, hiện cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ, cá nhân kinh doanh đang được quản lý thuế, trong đó khoảng 2,2 triệu là hộ ổn định. Tuy nhiên, tồn tại một thực tế gây tranh cãi: mức thuế trung bình mà hộ khoán phải nộp mỗi tháng chỉ khoảng 700.000 đồng, trong khi hộ kê khai thuế tự nguyện phải nộp trung bình tới 4,6 triệu đồng – cao gấp gần bảy lần. Điều này không chỉ tạo ra chênh lệch lớn giữa các nhóm hộ, mà còn dẫn đến tình trạng bất bình đẳng trong môi trường kinh doanh, ảnh hưởng đến niềm tin vào chính sách thuế.
Đáng chú ý, có hơn 4.000 hộ kinh doanh đạt doanh thu trên 10 tỷ đồng mỗi năm – một con số không nhỏ – nhưng vẫn đang được áp dụng thuế khoán ở mức chỉ khoảng 0,4% doanh thu. Điều này cho thấy thuế khoán vốn được thiết kế cho hộ siêu nhỏ đã không còn phù hợp khi nhiều hộ phát triển về quy mô, doanh thu nhưng vẫn nằm trong khung thuế cố định thấp. Bộ Tài chính cho rằng mô hình hiện tại đã lỗi thời và tạo ra “bất công nghiêm trọng” đối với các đối tượng thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế theo hình thức khai báo.
Theo định hướng mới, các hộ kinh doanh sẽ phải chuyển sang áp dụng hình thức nộp thuế theo tỷ lệ phần trăm doanh thu, đồng thời thực hiện chế độ kế toán đơn giản và sử dụng hóa đơn điện tử. Hộ có doanh thu từ 1 tỷ đồng trở lên sẽ bắt buộc áp dụng chế độ kế toán tương đương doanh nghiệp nhỏ, trong khi nhóm từ 200 triệu đến dưới 1 tỷ đồng có thể sử dụng hóa đơn đơn giản nhưng vẫn cần chuyển dữ liệu về cơ quan thuế. Lộ trình từ năm 2027 trở đi sẽ mở rộng áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền đối với gần như toàn bộ nhóm hộ có doanh thu trung bình.
Các hộ kinh doanh sẽ phải áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền theo lộ trình.
Tuy nhiên, bài toán đặt ra là làm sao để đảm bảo khả năng tuân thủ của hàng triệu hộ kinh doanh nhỏ lẻ, vốn không có nhân sự kế toán, không am hiểu công nghệ, thậm chí không có khả năng đầu tư máy tính tiền hoặc phần mềm hóa đơn. Trong thực tế, nhiều hộ gia đình chỉ có một người bán hàng, không dùng máy tính, chỉ biết ghi chép bằng sổ tay hoặc tính nhẩm, nay phải chuyển sang môi trường quản lý thuế điện tử sẽ gặp rào cản lớn. Điều này đặc biệt đúng với các quán ăn vỉa hè, tiệm tạp hóa nhỏ trong hẻm, hay các hộ do phụ nữ, người cao tuổi hoặc người dân tộc thiểu số làm chủ.
Một số hộ kinh doanh được hỏi đã bày tỏ e ngại rằng quy định mới có thể khiến họ phải ngừng hoạt động, vì chi phí tuân thủ và áp lực thủ tục vượt quá khả năng duy trì của họ. Theo ước tính sơ bộ, chi phí trung bình cho máy móc, hóa đơn điện tử và dịch vụ hỗ trợ có thể từ vài triệu đến hàng chục triệu đồng mỗi năm – một con số đáng kể với nhóm kinh doanh siêu nhỏ. Trong khi đó, lợi nhuận kinh doanh những năm gần đây đang giảm sút do sức mua yếu và chi phí đầu vào tăng cao.
Về phía nhà quản lý, Bộ Tài chính thừa nhận quá trình chuyển đổi sẽ gặp khó khăn, nhất là trong giai đoạn đầu từ năm 2025 đến 2026 khi số lượng hộ áp dụng quy định mới tăng đột biến, gây áp lực lớn lên hệ thống công nghệ thông tin của ngành thuế. Do đó, cơ quan này đang tính đến phương án hỗ trợ kỹ thuật và truyền thông đồng bộ, cũng như có thể điều chỉnh lộ trình đối với một số nhóm đặc thù.
Nhiều chuyên gia đồng tình với định hướng tổng thể của cải cách, cho rằng việc quản lý thuế theo doanh thu thực là xu thế tất yếu để nâng cao minh bạch, tạo môi trường cạnh tranh công bằng và thúc đẩy khu vực phi chính thức tiến gần hơn với khu vực chính thức. Tuy nhiên, điều quan trọng là chính sách không nên “dàn hàng ngang” mà cần phân loại hộ kinh doanh theo mức độ phát triển, năng lực tuân thủ và khả năng tiếp cận công nghệ để có chính sách chuyển đổi hợp lý. Nếu áp dụng đồng loạt, thiếu hỗ trợ, nguy cơ loại bỏ một bộ phận kinh doanh nhỏ yếu thế là hoàn toàn có thể xảy ra.
Về dài hạn, chính sách cải cách thuế lần này nếu được triển khai bài bản, minh bạch và đồng hành với doanh nghiệp, sẽ là bước tiến lớn trong chiến lược cải cách thuế toàn diện, tạo nền tảng tài chính ổn định cho ngân sách và nâng cấp chất lượng khu vực kinh tế cá thể. Nhưng để đạt được mục tiêu đó, cần thêm sự linh hoạt trong thiết kế chính sách, thêm lắng nghe trong quá trình thực hiện và thêm hỗ trợ để chuyển đổi không đồng nghĩa với loại bỏ.
Bình luận
0