Khai thác sức mạnh công nghệ nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di sản

Chuyển đổi số di sản văn hóa Quảng Trị: Bước đột phá kết nối quá khứ với tương lai

Tỉnh Quảng Trị – vùng đất giàu truyền thống lịch sử và văn hóa – hiện đang sở hữu kho tàng di sản đồ sộ với 562 di sản văn hóa vật thể, 342 di sản phi vật thể, trong đó nổi bật có 4 cụm di tích quốc gia đặc biệt, 20 di tích cấp quốc gia và 10 bảo vật quốc gia. Trước yêu cầu cấp bách của công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản trong thời đại mới, Quảng Trị đã trở thành một trong những địa phương tiên phong ứng dụng công nghệ số, mở ra hướng đi đột phá cho du lịch thông minh và phát triển bền vững.

Một trong những bước tiến tiêu biểu là việc xây dựng Ngân hàng số di sản Quảng Trị – hệ thống dữ liệu số hóa toàn diện đầu tiên tại địa phương, tích hợp hình ảnh, bản đồ, video 2D/3D, mô hình thực tế ảo (VR-360), thực tế ảo tăng cường (AR) cùng nhiều công nghệ tiên tiến khác. Thông qua việc sử dụng GIS (hệ thống thông tin địa lý), UAV (thiết bị bay không người lái), công nghệ quét laser 3D, định vị GPS và phần mềm ArcGIS, hệ thống cơ sở dữ liệu này được thiết lập một cách khoa học, chính xác, sinh động và trực quan. Đây không chỉ là kho lưu trữ thông tin phục vụ bảo tồn mà còn là công cụ đắc lực hỗ trợ quy hoạch du lịch và truyền tải giá trị di sản đến công chúng một cách hiệu quả, hiện đại.

Dựa trên kho dữ liệu số hóa phong phú này, nhóm nghiên cứu đã phát triển ứng dụng di động “Di sản văn hóa Quảng Trị”, hiện đã có mặt trên Google Play. Ứng dụng tích hợp bốn menu chính gồm bản đồ, các điểm di tích, tham quan, giới thiệu, cùng nhiều tính năng hỗ trợ như video 3D, hình ảnh thực tế ảo, chỉ đường... giúp người dùng không chỉ tiếp cận dễ dàng với thông tin di sản mà còn có thể tham quan từ xa, lập kế hoạch du lịch cá nhân hoặc trở thành “hướng dẫn viên tại gia” cho chính gia đình mình.

Thực tế sử dụng cho thấy hiệu quả rõ rệt của ứng dụng này. Trong dịp nghỉ lễ 30/4 vừa qua, anh Trần Minh Hưng (tỉnh Thanh Hóa) chia sẻ rằng việc sử dụng ứng dụng khi tham quan Thành cổ Quảng Trị hay Địa đạo Vịnh Mốc đã mang lại trải nghiệm hấp dẫn, trực quan và dễ nhớ hơn cho cả gia đình, đặc biệt là các con anh – thế hệ trẻ vốn quen thuộc với công nghệ và hình ảnh động.

Quan trọng hơn, ứng dụng “Di sản văn hóa Quảng Trị” đã phần nào khắc phục được tình trạng manh mún, thiếu liên kết trong công tác giới thiệu, quảng bá di sản trước đây. Du khách nay có thể tiếp cận toàn bộ hệ thống di sản trên địa bàn tỉnh một cách liền mạch, hệ thống chỉ bằng vài thao tác trên điện thoại thông minh – điều chưa từng có trước đây.

Đồng hành cùng sự phát triển này là một loạt đề tài nghiên cứu và dự án do Sở Khoa học và Công nghệ phối hợp với Trung tâm Bảo tồn di tích, Bảo tàng Quảng Trị và các đơn vị chức năng triển khai. Tiêu biểu như đề tài “Ứng dụng công nghệ GIS xây dựng hệ thống thông tin di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh tỉnh Quảng Trị”, hay đề án số hóa hệ thống Thành cổ Quảng Trị và các địa điểm lưu niệm sự kiện 81 ngày đêm năm 1972 bằng công nghệ GIS, 3D. Các đề tài này không chỉ nâng cao giá trị lưu trữ, nghiên cứu mà còn tạo nền tảng công nghệ vững chắc để Quảng Trị phát triển du lịch thông minh, giáo dục lịch sử thế hệ trẻ, kết nối cộng đồng và thúc đẩy kinh tế địa phương.

Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Trị – ông Hồ Văn Hoan – nhấn mạnh rằng, việc số hóa di sản mang lại nhiều ưu thế nổi bật như dễ bảo quản, dễ cập nhật, chi phí thấp và khả năng truyền tải rộng rãi. Đặc biệt, từ các dữ liệu 3D, cơ quan chức năng có thể phục dựng chính xác những phần di tích đã hư hỏng, phục vụ hiệu quả cho công tác trùng tu, bảo tồn. Bên cạnh đó, hệ thống bản đồ số còn góp phần tích cực trong công tác quy hoạch phát triển các tuyến du lịch sinh thái, văn hóa, tâm linh, gắn với những địa danh như biển Mỹ Thủy, Cửa Việt, Cửa Tùng…, hình thành nền tảng cho du lịch kết nối thông minh trong tương lai.

Theo Quyền Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị – ông Hoàng Nam, trong thời gian tới, tỉnh sẽ tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực du lịch theo định hướng tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Các sản phẩm công nghệ mới sẽ được ưu tiên phát triển, kết hợp truyền thông đa phương tiện, mạng xã hội và các nền tảng quốc tế để quảng bá rộng rãi hơn nữa các giá trị di sản Quảng Trị đến du khách trong và ngoài nước.

Tuy nhiên, hành trình chuyển đổi số trong bảo tồn và phát huy di sản văn hóa Quảng Trị không thiếu thách thức. Việc xây dựng, cập nhật và vận hành các sản phẩm công nghệ đòi hỏi nguồn kinh phí lớn, đội ngũ nhân sự chuyên môn cao, đồng thời yêu cầu những người làm công tác văn hóa – di sản phải được đào tạo bài bản về kỹ năng chuyển đổi số và công nghệ mới.

Bên cạnh đó, để nâng cao tính quốc tế và khả năng tiếp cận rộng rãi, ứng dụng “Di sản văn hóa Quảng Trị” cần sớm được bổ sung phiên bản tiếng Anh và phát triển trên hệ điều hành iOS – nền tảng được ưa chuộng trong giới trẻ và cộng đồng khách quốc tế. Ngoài ra, việc hoàn thiện Ngân hàng số di sản văn hóa tỉnh vẫn cần tiếp tục bổ sung thông tin về các di sản phi vật thể tiêu biểu như lễ hội truyền thống, tôn giáo, cách mạng và đặc biệt là 10 bảo vật quốc gia – những hiện vật mang giá trị lịch sử, văn hóa to lớn – để tạo ra một cơ sở dữ liệu đồng bộ, đầy đủ, phục vụ cho cả nghiên cứu lẫn phát triển du lịch.

Sự hòa quyện giữa công nghệ hiện đại và di sản ngàn đời tại Quảng Trị không chỉ là sự tiếp nối giữa quá khứ và hiện tại, mà còn mở ra một tương lai bền vững, nơi mỗi di sản được “sống” trong thế giới số, lan tỏa mạnh mẽ và sâu rộng hơn bao giờ hết.