Từ chối chuyển khoản để né thuế: Báo động xu hướng “ẩn mình” bằng tiền mặt

Tại nhiều đô thị lớn, đặc biệt là TP.HCM và Hà Nội, tình trạng các quán ăn, tiệm cà phê, salon làm đẹp, cửa hàng nhỏ… đồng loạt treo biển "Chỉ nhận tiền mặt, không nhận chuyển khoản" đang ngày càng phổ biến. Ban đầu, những tấm bảng này được giải thích là do sự bất tiện về kỹ thuật, mạng yếu, máy quét mã lỗi hoặc do chủ quán “không tiện kiểm tra giao dịch”. Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, đằng sau các lý do tưởng như hợp lý ấy lại là biểu hiện rõ nét của một xu hướng đáng lo ngại: né thuế có chủ đích trong nhóm hộ kinh doanh cá thể.

Một chủ quán ăn nhỏ tại quận Bình Thạnh (TP.HCM) thừa nhận thẳng thắn: “Nếu khách chuyển khoản thì ngân hàng sẽ ghi nhận giao dịch, sau này bị cơ quan thuế soi vào thì rắc rối. Cứ tiền mặt cho khỏe.” Lập luận này không phải là cá biệt. Theo ghi nhận, không ít người kinh doanh nhỏ lẻ tại TP.HCM, Hà Nội, thậm chí cả các tỉnh thành khác cũng đang lan truyền tâm lý e ngại trước khả năng bị truy thu thuế nếu toàn bộ doanh thu được thể hiện rõ ràng qua hệ thống ngân hàng. Giải pháp họ chọn là quay lại phương thức “giao dịch ngầm” bằng tiền mặt – vừa tiện, vừa khó bị kiểm soát, dễ bề né tránh nghĩa vụ thuế.

Một cửa hàng ăn uống thông báo tạm ngừng giao dịch chuyển khoảnTuy nhiên, theo các chuyên gia thuế, việc từ chối thanh toán chuyển khoản không hề giúp hộ kinh doanh tránh được trách nhiệm thuế. Ông Lê Văn Tuấn – Giám đốc Công ty TNHH Kế toán Thuế Keytas – cảnh báo: “Nghĩa vụ thuế phát sinh dựa trên tổng doanh thu thực tế, bất kể hình thức thanh toán là tiền mặt hay chuyển khoản. Nếu cá nhân cố tình không kê khai, từ chối giao dịch qua ngân hàng để che giấu doanh thu, thì hoàn toàn có thể bị truy thu, xử phạt hành chính, và trong những trường hợp nghiêm trọng, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.”

Không chỉ từ chối chuyển khoản, nhiều trường hợp còn sử dụng thủ thuật chia nhỏ doanh thu vào nhiều tài khoản cá nhân khác nhau, hoặc cố tình ghi nội dung chuyển khoản không liên quan đến hoạt động kinh doanh (ví dụ: “mừng sinh nhật”, “trả nợ cá nhân”, “chuyển nhầm”…). Thậm chí, một số người còn cho rằng việc không đăng ký kinh doanh sẽ khiến mình “nằm ngoài vùng phủ sóng” của cơ quan thuế. Tuy nhiên, theo ông Tuấn, mọi hoạt động kinh doanh – dù có đăng ký hay không – nếu tạo ra thu nhập thực tế, đều phát sinh nghĩa vụ thuế.

Hiện nay, ngành thuế đang đẩy mạnh số hóa và hiện đại hóa công tác quản lý thuế. Hệ thống định danh cá nhân (VNeID), các nền tảng quản lý thuế điện tử như eTax Mobile, cùng với việc liên kết chặt chẽ giữa cơ quan thuế và hệ thống ngân hàng đã và đang tạo ra một mạng lưới giám sát tài chính ngày càng chính xác và toàn diện. Từ ngày 1/7/2024, mã định danh cá nhân chính thức được sử dụng thay thế mã số thuế, giúp việc truy vết dòng tiền và xác minh thu nhập của cá nhân được đồng bộ, minh bạch hơn bao giờ hết.

Trong bối cảnh đó, những phương thức “né” thuế truyền thống – vốn từng được xem là an toàn – giờ đây đã không còn hiệu quả. Mọi dòng tiền đều có thể bị truy xuất, mọi hành vi che giấu doanh thu đều để lại dấu vết trong dữ liệu số. Hậu quả của việc cố tình vi phạm không chỉ dừng ở việc truy thu và tính lãi chậm nộp, mà còn có thể dẫn đến việc bị cấm xuất cảnh, bị khởi tố hình sự theo điều 200 Bộ luật Hình sự nếu có dấu hiệu trốn thuế có tổ chức.

Ảnh minh hoạ

Đáng chú ý, trong khi các doanh nghiệp chính quy đang nỗ lực ứng dụng công nghệ, minh bạch hóa dòng tiền và tuân thủ nghiêm ngặt chính sách thuế, thì sự né tránh có hệ thống của một bộ phận hộ kinh doanh nhỏ lẻ lại tạo ra sự bất công và cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường. Người làm đúng luật bị thiệt thòi, trong khi người “lách luật” lại thu lợi bất chính.

Các chuyên gia khuyến nghị, thay vì tìm mọi cách để trốn tránh trách nhiệm, các hộ kinh doanh nên chủ động tiếp cận pháp luật thuế, kê khai trung thực và đầy đủ để đảm bảo sự phát triển ổn định, lâu dài. Bởi trong một nền kinh tế số đang phát triển nhanh chóng, sự minh bạch không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là nền tảng cho sự bền vững và lòng tin từ khách hàng, đối tác và xã hội.