Tài chính số nông thôn – Bước tiến không thể đảo ngược cho một Việt Nam số toàn diện

Cách mạng số đang lan tới từng cánh đồng

Tài chính số ở khu vực nông thôn không còn là khái niệm nằm trên giấy trong các bản quy hoạch. Nó đã và đang hiện diện trong đời sống của hàng triệu người dân nông thôn, từ những điểm thanh toán QR code tại chợ quê đến các ứng dụng vay vốn số dành cho hộ trồng lúa, chăn nuôi hay sản xuất tiểu thủ công nghiệp. Theo Ngân hàng Nhà nước, đến cuối năm 2024, tỷ lệ người dân từ 15 tuổi trở lên có tài khoản tại ngân hàng đạt 86,97%, vượt mục tiêu 80% vào năm 2025. Đặc biệt, tính đến hết quý I/2025, có gần 10,4 triệu tài khoản Mobile Money, trong đó hơn 72% thuộc khu vực nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo.

Chuyển động này là kết quả của nhiều yếu tố đồng thuận: hạ tầng mạng viễn thông được đầu tư mạnh, sự vào cuộc của các ngân hàng số, fintech và sự quyết liệt trong chính sách thúc đẩy tài chính toàn diện quốc gia. Đặc biệt, chương trình phát triển kinh tế số khu vực nông nghiệp – nông thôn được Chính phủ xác định là mũi nhọn ưu tiên giai đoạn 2021–2025, với mục tiêu đưa 50% hộ sản xuất nông nghiệp lên nền tảng số trước năm 2025 và tỷ lệ thanh toán không dùng tiền mặt ở nông thôn đạt 70%.

Không còn là những bước thử nghiệm rời rạc, tài chính số đang từng bước trở thành cấu phần hữu cơ trong đời sống kinh tế nông thôn – nơi mỗi giao dịch, mỗi khoản tiết kiệm, khoản vay đều được số hóa và truy xuất dễ dàng, minh bạch, nhanh chóng hơn bao giờ hết.

Những khoảng trống cần lấp đầy

Dù những tín hiệu tích cực đã và đang xuất hiện, bức tranh tài chính số nông thôn vẫn tồn tại những mảng màu xám. Thách thức lớn nhất vẫn là sự chênh lệch về hạ tầng và nhận thức giữa các vùng. Tại nhiều địa bàn miền núi, vùng sâu vùng xa, sóng 4G vẫn chập chờn, thiết bị thông minh không phổ cập và tỷ lệ sử dụng dịch vụ tài chính chính thức còn rất thấp. Theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước, việc tiếp cận các dịch vụ ngân hàng vẫn là bài toán khó với nhiều người dân, nhất là ở vùng nông thôn và khu vực hẻo lánh.

Cùng với đó, năng lực số của người dân nông thôn còn hạn chế. Phần lớn chỉ sử dụng điện thoại để liên lạc và truy cập mạng xã hội, trong khi chưa hiểu đầy đủ về quyền lợi, rủi ro và cách sử dụng các dịch vụ tài chính số một cách an toàn. Những lỗ hổng về bảo mật thông tin, lừa đảo tài chính trực tuyến ngày càng tinh vi càng khiến nhiều người dân e ngại.

Nếu không có sự đồng hành mạnh mẽ của hệ thống chính sách, doanh nghiệp và cộng đồng, tài chính số có nguy cơ phát triển lệch pha, chỉ “nở rộ” ở những vùng thuận lợi, bỏ lại phía sau hàng triệu người dân có nhu cầu nhưng chưa đủ điều kiện tiếp cận.

Bệ phóng cho nền kinh tế số bền vững

Tài chính số không chỉ giúp người nông dân tiếp cận vốn nhanh hơn, tiết kiệm hơn mà còn là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng nông nghiệp số. Một hộ trồng rau tại Lâm Đồng giờ đây có thể vay vốn trực tuyến qua ứng dụng chỉ với vài thao tác, bán sản phẩm qua sàn thương mại điện tử và nhận tiền qua ví điện tử mà không cần rời khỏi nông trại. Đây không phải là tương lai xa, mà là thực tế đã và đang diễn ra, với sự tham gia của hàng loạt ngân hàng thương mại, tổ chức tài chính vi mô và các startup công nghệ tài chính Việt Nam.

Để tiến trình này trở thành bước tiến bền vững, các chính sách tài chính cần linh hoạt hơn, mang tính “thiết kế vì người dùng” rõ ràng hơn. Nhà nước cần đóng vai trò kiến tạo hạ tầng số và khuyến khích các mô hình hợp tác công – tư trong cung ứng tài chính nông thôn. Song hành, việc nâng cao năng lực tài chính – số cho người dân, đặc biệt phụ nữ, người nghèo và nhóm yếu thế, là yếu tố không thể thiếu.

Cùng với sự phát triển của hệ sinh thái ngân hàng số, fintech và mobile money, tài chính số sẽ là cánh tay nối dài của sự phát triển – đưa dịch vụ tài chính tới tận cửa nhà nông dân, giúp họ không chỉ hòa nhập mà còn làm chủ trong kỷ nguyên số.

Nông thôn số: Nền móng cho một Việt Nam số toàn diện

Tài chính số nông thôn không chỉ là một bước tiến về công nghệ. Đó là sự dịch chuyển về nhận thức, về cách tiếp cận phát triển bền vững và bao trùm. Trong khi đô thị hóa tiếp tục mở rộng, chính nông thôn với sự tiếp sức của tài chính số có thể trở thành nơi khởi nguồn cho những đột phá phát triển mới. Một khi dòng vốn được khai thông, thông tin minh bạch, người dân được trao quyền và kỹ năng, thì sự thịnh vượng không còn là giấc mơ xa vời. Việt Nam số không thể toàn diện nếu thiếu vắng sự vươn lên từ nông thôn – và tài chính số chính là cây cầu nối bền vững nhất cho hành trình ấy.