Bộ Tài chính: Hơn 286.000 hộ kinh doanh tiềm ẩn rủi ro thuế, sẽ bỏ thuế khoán từ 2026

Việc hơn 286.000 hộ kinh doanh tại Việt Nam hoạt động không rõ dòng tiền đang đặt ra thách thức nghiêm trọng cho cơ quan thuế trong bối cảnh cải cách hệ thống thuế được đẩy mạnh. Theo Bộ Tài chính, nhóm hộ có doanh thu từ 200 triệu đến dưới 1 tỷ đồng/năm này hiện không có dữ liệu tài chính đầy đủ, tiềm ẩn nguy cơ rửa tiền, thất thu thuế và gian lận tài chính.

Báo cáo của Bộ Tài chính cho thấy, năm 2024, số thu từ hộ và cá nhân kinh doanh đạt gần 26.000 tỷ đồng, trong khi chỉ ba tháng đầu năm 2025 đã thu gần 8.700 tỷ đồng – tăng gần 26% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, hiệu quả thu thuế không đồng đều do sự phân hóa trong phương pháp áp dụng.

Một nửa trong số hơn 4.000 hộ có doanh thu vượt 10 tỷ đồng mỗi năm vẫn áp dụng thuế khoán – với tỷ lệ thuế chỉ bằng 0,4% doanh thu. Ngược lại, hộ kinh doanh kê khai phải chịu mức thuế từ 25–30% doanh thu. Mức thuế khoán trung bình hiện nay khoảng 672.000–700.000 đồng/hộ/tháng, thấp hơn gần bảy lần so với hộ kê khai (4,6 triệu đồng/hộ/tháng).

Ảnh minh hoạ

Không ít chuyên gia nhận định việc áp dụng đại trà thuế khoán đã không còn phù hợp với thực tiễn kinh doanh hiện nay. Ông Trần Du Lịch nêu ví dụ cụ thể: một quán cháo tại huyện nhỏ có thể lãi 70–80 triệu đồng mỗi tháng nhưng chỉ đóng thuế vài trăm nghìn đồng – điều này gây bất bình đẳng và méo mó cạnh tranh.

Bộ Tài chính dự kiến từ năm 2026 sẽ chính thức loại bỏ hình thức thuế khoán. Các hộ kinh doanh phải chuyển sang tự kê khai, nộp thuế theo doanh thu thực tế, đồng thời sử dụng hóa đơn điện tử và ghi chép sổ sách kế toán ở mức đơn giản.

Lộ trình chuyển đổi cũng đã được công bố. Từ tháng 6/2025, khoảng 37.000 hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên phải triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Từ năm 2027, ngưỡng 800 triệu đồng doanh thu cũng sẽ phải áp dụng hình thức này, tiến tới phổ cập trong năm 2028.

Một số chuyên gia thuế cho rằng, với nhóm hộ nhỏ, việc yêu cầu sử dụng phần mềm kế toán hoặc xuất hóa đơn phức tạp có thể gây quá tải. Theo ông Nguyễn Văn Được – Tổng Giám đốc Công ty Trọng Tín, mục tiêu nên là đơn giản hóa, tập trung vào xuất hóa đơn đầu ra để xác định nghĩa vụ thuế.

Ngoài ra, ông Được cảnh báo nếu thiếu hướng dẫn rõ ràng, người nộp thuế – đặc biệt là nhóm hộ nhỏ tuổi, thiếu kiến thức công nghệ – dễ hoang mang, dẫn đến phản ứng tiêu cực hoặc né tránh nghĩa vụ thuế.

Bộ Tài chính nhấn mạnh việc cải cách lần này không chỉ nhằm tăng thu mà còn để thiết lập công bằng trong môi trường kinh doanh. Cùng với đó, sự đồng hành từ cơ quan quản lý qua các bước hướng dẫn cụ thể, truyền thông minh bạch sẽ là yếu tố then chốt bảo đảm chuyển đổi thành công.