Sổ tay khoa học: Làm chủ công nghệ lõi – nền tảng cho phát triển bền vững

Công nghệ lõi là gì?

Công nghệ lõi là các công nghệ then chốt, mang tính nền tảng đối với một ngành công nghiệp hoặc lĩnh vực khoa học – kỹ thuật cụ thể. Khi làm chủ được công nghệ lõi, các quốc gia, tổ chức có khả năng tự thiết kế, sản xuất và cải tiến sản phẩm, tạo đà phát triển cho công nghệ ứng dụng và sản phẩm giá trị cao.

Một số công nghệ lõi tiêu biểu hiện nay gồm: vi mạch và bán dẫn – nền tảng cho AI, 5G, ô-tô thông minh; công nghệ sinh học – ứng dụng trong y tế, nông nghiệp, thực phẩm; vật liệu mới – tạo ra các sản phẩm bền, nhẹ và thân thiện môi trường; năng lượng mới – như điện mặt trời, điện gió, lưu trữ năng lượng; công nghệ thông tin và truyền thông – gồm bảo mật, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo.

Vai trò chiến lược của công nghệ lõi

Việc làm chủ công nghệ lõi không chỉ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn giúp tăng cường tự chủ công nghệ, giảm phụ thuộc vào nguồn cung ứng bên ngoài. Đây là cơ sở để phát triển các ngành công nghiệp mũi nhọn, đẩy mạnh chuyển đổi số và hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Ở góc độ an ninh quốc gia, việc nắm giữ công nghệ lõi có ý nghĩa sống còn. Các công nghệ trong quốc phòng, an ninh mạng, dữ liệu hay truyền thông, nếu bị phụ thuộc, dễ dẫn đến nguy cơ rò rỉ thông tin, gián đoạn chuỗi cung ứng và bị thao túng từ bên ngoài.

Tiến sĩ Tô Văn Trường, chuyên gia độc lập về tài nguyên, môi trường cho rằng: trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ toàn cầu ngày càng quyết liệt, đầu tư vào công nghệ lõi là lựa chọn chiến lược nhằm bảo đảm chủ quyền số và ổn định quốc gia trước các biến động.

Hướng đi của Việt Nam

Những năm gần đây, Việt Nam đã có nhiều bước đi quan trọng nhằm làm chủ một số công nghệ lõi trong các lĩnh vực như AI, dữ liệu lớn, viễn thông và chip bán dẫn.

Đáng chú ý, ngày 21/9/2024, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quyết định số 1018/QĐ-TTg). Theo đó, đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu có hơn 50.000 kỹ sư, cử nhân trong lĩnh vực bán dẫn, hình thành nền tảng cho các nhà máy thiết kế và sản xuất chip. Giai đoạn 2040–2050, hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia dẫn đầu trong công nghiệp bán dẫn với doanh thu trên 100 tỷ USD/năm.

Bộ Khoa học và Công nghệ cũng triển khai nhiều chương trình trọng điểm, ưu tiên phát triển các công nghệ chiến lược như AI, IoT, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, chuỗi khối, nano và mạng 5G–6G. Đồng thời, thúc đẩy hợp tác quốc tế để chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực.

Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 có 100.000 doanh nghiệp công nghệ số. Để đạt được mục tiêu này, cần sự đồng hành của cả Nhà nước, doanh nghiệp và giới nghiên cứu trong việc xây dựng hệ sinh thái công nghệ bền vững, hiện thực hóa khát vọng làm chủ công nghệ lõi – nền tảng bảo đảm độc lập và phát triển lâu dài của quốc gia.