Số hóa chợ truyền thống: Cuộc cách mạng thầm lặng dưới những mái tôn

Từ chợ quê tới kỷ nguyên QR Code: Một cú huých từ thanh toán số

Không còn là điều xa lạ khi ngày nay, giữa khung cảnh ồn ào của các khu chợ truyền thống, người mua hàng giơ điện thoại quét mã QR, còn người bán nhận tiền qua ví điện tử. Sự chuyển dịch tưởng chừng nhỏ bé ấy lại là mắt xích đầu tiên trong một chuỗi thay đổi lớn hơn, số hóa mô hình kinh doanh tiểu thương, vốn lâu nay bị xem là “bên lề” của nền kinh tế số.

Tại chương trình “Chuyển đổi số tiểu thương chợ truyền thống” do Bộ Công Thương phát động, các giải pháp thanh toán số như QR code, ví điện tử, thanh toán không tiếp xúc đang được thúc đẩy mạnh mẽ. Mục tiêu không chỉ dừng lại ở tiện lợi giao dịch mà xa hơn là đưa tiểu thương hòa nhập vào thương mại điện tử, nơi mà khách hàng không còn chỉ là người đi chợ sáng mà có thể là người mua sắm từ một tỉnh xa hay thậm chí ở nước ngoài.

Tiểu thương: Từ lạc hậu đến trung tâm chuyển đổi

Chợ truyền thống từ lâu là huyết mạch cung cấp hàng hóa thiết yếu cho các đô thị và vùng nông thôn. Nhưng trong làn sóng số hóa mạnh mẽ, họ từng bị bỏ lại do thiếu hạ tầng, kỹ năng số và cả sự tự ti. Chính vì thế, việc khởi động chuyển đổi số từ đối tượng này không chỉ có ý nghĩa về mặt kinh tế mà còn là chiến lược mang tính công bằng xã hội.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng đã nhấn mạnh: chuyển đổi số cho tiểu thương không chỉ là cung cấp công cụ mà là quá trình xây dựng năng lực dài hạn, từ đào tạo kỹ năng đến chọn nền tảng phù hợp với trình độ công nghệ của từng nhóm người bán.

Điều này khác biệt hoàn toàn với các chiến dịch số hóa trước đây vốn thường tập trung vào doanh nghiệp lớn hoặc thành thị. Lần này, tiểu thương – những người từng bị gán mác “ngoài lề của kinh tế số” được đặt vào trung tâm thay đổi.

 "Ba mũi giáp công" để chợ không bị bỏ lại phía sau

Theo đánh giá từ chương trình, để chợ truyền thống có thể thật sự bước vào kỷ nguyên số, cần đồng thời triển khai ba mũi giáp công. Thứ nhất, hạ tầng công nghệ phù hợp, không quá phức tạp nhưng đủ tin cậy. Thứ hai, phát triển thanh toán không tiền mặt để tạo động lực và thói quen mới. Thứ ba, kết nối với các nền tảng thương mại điện tử, giúp tiểu thương không còn bị giới hạn bởi không gian vật lý.

Sự tham gia của các doanh nghiệp công nghệ như TikTok, Haravan, Mắt Bão… trong việc hỗ trợ tiểu thương livestream bán hàng, sử dụng hóa đơn điện tử hay tích hợp kênh bán hàng đa nền tảng là minh chứng cho nỗ lực “cá thể hóa” công nghệ, tức là đưa công nghệ đến đúng tay người dùng, đúng nhu cầu và đúng năng lực.

Cuộc cách mạng thầm lặng và cái giá của sự chậm chân

Dưới những mái tôn, sự thay đổi đang diễn ra từng chút một. Những người bán hàng quen với tiền mặt bắt đầu học cách kiểm tra ví điện tử. Những sạp hàng nhỏ lẻ tập livestream để tiếp cận người mua ở xa. Đó là một cuộc cách mạng thầm lặng, không rầm rộ nhưng nếu làm đúng, có thể thay đổi diện mạo kinh tế cộng đồng trong thập kỷ tới.

Tuy nhiên, nếu triển khai không đồng bộ, chợ truyền thống hoàn toàn có thể trở thành “vùng trũng” trong bản đồ số hóa, nơi mà khoảng cách số không chỉ là về thiết bị, mà là sự mất kết nối trong cơ hội kinh tế.

Sự lạc hậu không còn là lỗi của tiểu thương mà là hệ quả nếu chính sách, doanh nghiệp và hạ tầng không cùng đồng hành một cách thực chất.

Số hóa chợ: Từ dự án công nghệ đến chiến lược xã hội

Chuyển đổi số chợ truyền thống không đơn thuần là việc “gắn thêm mã QR” vào sạp hàng. Đó là một chiến lược xã hội nơi mỗi tiểu thương đều có quyền được hưởng lợi từ sự phát triển công nghệ, không bị bỏ lại phía sau trong làn sóng kinh tế số. Đây là biểu hiện rõ ràng nhất cho khái niệm "số hóa toàn dân" - không loại trừ ai, không chỉ dành cho người trẻ hay dân thành thị.

Và nếu làm tốt, chợ truyền thống sẽ không biến mất mà sẽ hồi sinh trong một hình hài mới: hiện đại hơn, hiệu quả hơn, và bình đẳng hơn.