Tháng 5 vừa qua, xuất khẩu của Nhật Bản đã ghi nhận mức giảm lần đầu tiên sau 8 tháng, chủ yếu do các nhà sản xuất ô tô lớn như Toyota chịu ảnh hưởng nặng nề từ mức thuế quan sâu rộng của Hoa Kỳ. Tình hình càng thêm khó khăn khi việc Nhật Bản không đạt được thỏa thuận thương mại với Hoa Kỳ có nguy cơ gây thêm áp lực lên nền kinh tế vốn đang trong giai đoạn mong manh.

Tại hội nghị thượng đỉnh G7 ở Canada hôm 17/6, Thủ tướng Shigeru Ishiba đã xác nhận: Nhật Bản vẫn chưa đạt được thỏa thuận thuế quan toàn diện với Hoa Kỳ. Ông cho biết vẫn còn những bất đồng tồn tại giữa hai quốc gia, dù họ đã “thăm dò khả năng đạt được thỏa thuận cho đến phút cuối cùng”.

Tokyo đang “căng mình” tìm mọi cách để thuyết phục Washington miễn mức thuế 25% riêng cho ngành ô tô – vốn đang giáng một đòn mạnh vào ngành sản xuất của nước này. Tình hình càng cấp bách hơn khi Nhật Bản còn phải đối mặt với nguy cơ bị áp mức thuế “có đi có lại” 24% từ ngày 9/7, trừ khi có thể đạt được một thỏa thuận với Washington trước thời điểm đó.

Chiều 13/6, một kho hàng lậu nằm ngay giữa trung tâm Hà Nội vừa bị lực lượng chức năng phát hiện. Nơi đây chứa hàng nghìn sản phẩm như thực phẩm chức năng, sữa và mỹ phẩm có dấu hiệu nhập lậu, không rõ nguồn gốc. Sự việc này một lần nữa cho thấy tình trạng buôn bán hàng hóa kém chất lượng vẫn đang diễn biến phức tạp, len lỏi trong các khu dân cư đông đúc.

Tổng kim ngạch xuất khẩu tháng 5 giảm 1,7%

Theo dữ liệu chính phủ, tổng kim ngạch xuất khẩu trong tháng 5 đã giảm 1,7% so với cùng kỳ năm ngoái, xuống còn 8,1 nghìn tỷ yên. Mức giảm này thấp hơn so với dự báo trung bình của thị trường là 3,8%, và đây cũng là sự đảo chiều sau mức tăng 2% ghi nhận vào tháng 4.

Tháng trước, xuất khẩu sang Hoa Kỳ đã sụt giảm tới 11,1% so với cùng kỳ năm trước, đánh dấu mức giảm phần trăm hàng tháng lớn nhất kể từ tháng 2 năm 2021. Nguyên nhân chính là sự sụt giảm mạnh của ô tô (24,7%) và linh kiện ô tô (19%), trong khi đồng yên mạnh hơn cũng góp phần làm giảm giá trị của các lô hàng. Cùng thời điểm, xuất khẩu sang Trung Quốc cũng giảm đáng kể 8,8%.

Mặc dù vậy, khi xét về khối lượng, xuất khẩu ô tô sang Hoa Kỳ chỉ giảm nhẹ 3,9%. Thực tế này cho thấy rõ ràng các nhà sản xuất ô tô hàng đầu của Nhật Bản đang phải “gánh chịu cái giá” của các khoản thuế quan. Nhà kinh tế học Koki Akimoto từ Viện nghiên cứu Daiwa phân tích: “Giá trị xuất khẩu ô tô sang Hoa Kỳ đã giảm, nhưng khối lượng của chúng không giảm nhiều. Điều này cho thấy các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản đang gánh chịu chi phí thuế quan và không tính phí khách hàng”.

Cho đến thời điểm hiện tại, hầu hết các hãng sản xuất ô tô lớn của Nhật Bản vẫn chưa tăng giá tại Hoa Kỳ để bù đắp chi phí thuế quan, ngoại trừ Subaru và Mitsubishi Motors. Theo nhà kinh tế học Akimoto, “Họ đang tranh thủ thời gian để theo dõi diễn biến đàm phán thương mại giữa Nhật Bản và Hoa Kỳ”. Ông cũng bổ sung thêm rằng, việc không tăng giá có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận của các hãng này, nhưng “cơ sở tài chính của họ nhìn chung là vững chắc”.

Mặc dù dữ liệu kinh tế mới đã được công bố nhưng thị trường chứng khoán Nhật Bản và đồng yên vẫn duy trì trạng thái khá bình lặng, không có nhiều phản ứng đáng kể trước thông tin này.

Dữ liệu thương mại tháng 5 của Nhật Bản đã cung cấp một trong những bằng chứng sớm nhất, cho thấy rõ ràng mức độ tác động của thuế quan do Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump áp đặt lên các quốc gia và nền kinh tế toàn cầu.

Dữ liệu kinh tế của Trung Quốc được công bố trong tuần này cho thấy, sản lượng nhà máy của nước này chỉ tăng 5,8% trong tháng 5 so với cùng kỳ năm trước, đánh dấu tốc độ chậm nhất trong sáu tháng qua. Đáng chú ý hơn, lượng hàng xuất khẩu sang Hoa Kỳ đã sụt giảm mạnh tới 34,5%, là mức giảm sâu nhất kể từ tháng 2 năm 2020.

Mức thuế quan sắp được áp dụng đã thúc đẩy các công ty tại Nhật Bản và các nhà xuất khẩu lớn khác ở Châu Á phải tăng cường xuất khẩu vào đầu năm nay. Điều này đã làm tăng đáng kể mức xuất khẩu hàng hóa sang Hoa Kỳ trong giai đoạn đó, trước khi các chính sách thuế mới chính thức có hiệu lực.

Dữ liệu của Nhật Bản trong tháng 5 cho thấy lượng nhập khẩu đã giảm 7,7% so với cùng kỳ năm ngoái, mức giảm này sâu hơn so với dự báo 6,7% của thị trường. Kết quả là, Nhật Bản đã ghi nhận mức thâm hụt thương mại 637,6 tỷ yên vào tháng trước, dù con số này vẫn thấp hơn mức thâm hụt dự báo là 892,9 tỷ yên.

Kinh tế Nhật Bản đang chịu áp lực đáng kể từ thuế quan.

Đòn đánh từ thuế quan của Hoa Kỳ đang đe dọa gây thêm áp lực đáng kể lên nền kinh tế vốn đã ảm đạm của Nhật Bản. Tình hình càng thêm khó khăn khi tiêu dùng tư nhân sụt giảm đã đẩy nền kinh tế lớn thứ tư thế giới này vào suy thoái trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 3, đánh dấu lần suy giảm đầu tiên trong một năm.

Trong một báo cáo mới đây, nhà kinh tế Yuhi Kawano từ Mizuho Securities đã đưa ra nhận định lạc quan. Ông cho rằng, mức giảm trong xuất khẩu tháng 5 của Nhật Bản nhỏ hơn dự kiến, cho thấy động lực xuất khẩu của quốc gia này vẫn chưa bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Điều này làm tăng nhẹ khả năng nền kinh tế Nhật Bản có thể tránh được sự suy giảm trong quý 4-6.

Tuy nhiên, nỗi lo ngại về thuế quan đang làm phức tạp thêm nhiệm vụ vốn đã khó khăn của Ngân hàng Nhật Bản (BOJ). BOJ đang nỗ lực tăng lãi suất vốn vẫn ở mức thấp, đồng thời tìm cách thu hẹp bảng cân đối kế toán đã phình to gần bằng quy mô toàn bộ nền kinh tế Nhật Bản. Áp lực thuế quan càng khiến cho những mục tiêu này trở nên thách thức hơn.

Vào ngày 17/6, BOJ đã quyết định giữ nguyên lãi suất và giảm tốc độ thu hẹp bảng cân đối kế toán trong năm tới. Động thái này cho thấy sự thận trọng của BOJ trong việc từ bỏ dần gói kích thích kinh tế khổng lồ kéo dài hàng thập kỷ, vốn đã giúp định hình nền kinh tế Nhật Bản trong suốt thời gian qua.

Theo ước tính từ Viện nghiên cứu Nhật Bản, nếu tất cả các biện pháp thuế quan mà Hoa Kỳ đe dọa áp đặt lên Nhật Bản có hiệu lực, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này có thể sụt giảm nghiêm trọng tới 20% - 30%. Một số nhà kinh tế còn cảnh báo rằng những mức thuế đó có thể làm giảm khoảng 1 điểm phần trăm tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nhật Bản, gây ra thiệt hại đáng kể cho nền kinh tế quốc gia.