“Lá chắn” tín dụng đang dần bị vô hiệu hóa
Tài sản bảo đảm từ lâu được xem là “lá chắn” cho hệ thống tín dụng, đặc biệt với các khoản vay có giá trị lớn, thời hạn dài. Tuy nhiên, khi người vay mất khả năng trả nợ hoặc không hợp tác, việc thu hồi tài sản bảo đảm lại vấp phải hàng loạt rào cản pháp lý và thực tiễn.
Sau khi Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu hết hiệu lực cuối năm 2023, các ngân hàng cho biết họ gần như rơi vào khoảng trống pháp lý. Không có cơ sở thu giữ tài sản, quá trình xử lý nợ xấu bị đình trệ, làm chậm vòng quay tín dụng và gia tăng rủi ro cho hệ thống tài chính.
Thực tế, nhiều ngân hàng cho biết đang gặp hàng loạt khó khăn trong quá trình xử lý tài sản bảo đảm, đặc biệt là với tài sản bất động sản.
Ông Phạm Hồng Hải – Tổng Giám đốc Ngân hàng TMCP Phương Đông (OCB) cho biết, các quy định liên quan đến chuyển nhượng tài sản bảo đảm hiện đang thiếu đồng bộ giữa các địa phương, khiến ngân hàng gặp trở ngại khi muốn xử lý tài sản thu hồi nợ. Theo ông Hải, cần có một hành lang pháp lý thống nhất, rõ ràng hơn, đặc biệt là với tài sản bất động sản, nhằm tháo gỡ những vướng mắc thủ tục và cơ chế đang gây đình trệ.
Cần luật hóa để thúc đẩy tăng trưởng tín dụng
Từ phía cơ quan quản lý, ông Nguyễn Đức Lệnh – Phó Giám đốc NHNN Chi nhánh Khu vực 2 nhấn mạnh, việc luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm sẽ nâng cao trách nhiệm của người vay vốn, khuyến khích họ sử dụng vốn đúng mục đích và hiệu quả để đảm bảo khả năng trả nợ.
Ông Nguyễn Đức Lệnh - Phó Giám đốc Chi nhánh Khu vực 2
Ông Lệnh cho rằng, một khi quyền thu giữ tài sản được quy định rõ ràng trong luật, người vay sẽ ý thức rõ hơn trách nhiệm tài chính của mình, giúp hạn chế nợ xấu mới phát sinh và thúc đẩy tăng trưởng tín dụng một cách lành mạnh.
Dù được kỳ vọng là công cụ hữu hiệu để xử lý nợ xấu, việc luật hóa quyền thu giữ tài sản cũng tiềm ẩn nguy cơ bị lạm dụng nếu không có giới hạn, quy trình và điều kiện cụ thể.
Tại phiên họp Thường vụ Quốc hội, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng khẳng định quyền thu giữ tài sản bảo đảm không phải là hành vi đơn phương hay vô điều kiện. Theo đó, tổ chức tín dụng phải tuân thủ các điều kiện thu giữ, trình tự pháp lý rõ ràng, tôn trọng nguyên tắc tự nguyện, thỏa thuận giữa các bên.
Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng
Dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) đã quy định rõ rằng, việc thu giữ tài sản không được vi phạm điều cấm của pháp luật, không được trái đạo đức xã hội, không hạn chế quyền khiếu nại của bên vay hoặc bên giữ tài sản. Mọi hoạt động của tổ chức tín dụng, bao gồm cả việc thu giữ tài sản, sẽ chịu sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý nhà nước.
Luật sư Trương Anh Tú – Chủ tịch TAT Law Firm cho biết sau 7 năm thực hiện Nghị quyết 42, Việt Nam đã có đủ cơ sở dữ liệu và bài học thực tiễn để xây dựng một đạo luật có hệ thống, thay vì tiếp tục “vá víu” chính sách bằng các nghị quyết ngắn hạn.
Theo ông Tú, xử lý tài sản bảo đảm cần được nhìn nhận như một cấu phần thiết yếu của hạ tầng tài chính hiện đại, không thể chỉ phụ thuộc vào thiện chí giữa các bên hay các phán quyết kéo dài từ tòa án. Việc luật hóa quyền thu giữ, nếu được xây dựng đầy đủ và minh bạch, không chỉ bảo vệ tổ chức tín dụng mà còn giúp doanh nghiệp, người dân tiếp cận vốn dễ dàng và an toàn hơn.
Kinh nghiệm quốc tế và gợi mở từ học thuật hướng tới tín dụng lành mạnh hơn
TS. Nguyễn Bích Ngọc – Phó trưởng Bộ môn Ngân hàng Số, Học viện Ngân hàng cho rằng Việt Nam hoàn toàn có thể tham khảo kinh nghiệm từ Malaysia, nơi tổ chức tín dụng được phép thu giữ tài sản dựa trên hợp đồng đã công chứng, không cần phán quyết từ tòa án.
Tuy nhiên, để tránh lạm quyền, bà Ngọc nhấn mạnh cần quy định cụ thể về cơ chế phối hợp giữa ngân hàng với cơ quan chức năng, chính quyền địa phương và các bên liên quan trong toàn bộ quy trình thu giữ, bàn giao và bảo vệ tài sản.
Bà Ngọc cũng đề xuất xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung về tài sản bảo đảm – đặc biệt là quyền sử dụng đất – giúp tổ chức tín dụng dễ dàng xác minh, đánh giá tính hợp pháp và khả năng xử lý tài sản. Ứng dụng công nghệ blockchain vào đăng ký đất đai sẽ là bước tiến quan trọng, giúp tăng tính minh bạch, giảm rủi ro tranh chấp và rút ngắn thời gian xử lý.
Việc luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm, nếu được triển khai thận trọng, bài bản và đồng bộ, sẽ góp phần quan trọng vào việc xử lý nợ xấu, thúc đẩy tăng trưởng tín dụng và bảo vệ sự ổn định của hệ thống tài chính – ngân hàng.
Không chỉ là câu chuyện quyền lực của ngân hàng, đây là nền tảng để xây dựng một môi trường tín dụng minh bạch, công bằng và hiệu quả hơn – nơi quyền lợi của cả tổ chức tín dụng, doanh nghiệp và người dân đều được tôn trọng, bảo vệ và đảm bảo bằng luật pháp.
Bình luận (0)
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đang lấy ý kiến về dự thảo quy định tất cả các giao dịch mua bán vàng từ 20 triệu đồng trở lên phải thực hiện qua hình thức chuyển khoản ngân hàng. Đề xuất này được kỳ vọng sẽ tăng cường minh bạch hóa thị trường vàng, nhưng cũng đang vấp phải nhiều tranh luận về tính hợp lý và khả năng áp dụng trên thực tế.
