Chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ ở hầu hết các ngành, từ tài chính - ngân hàng đến bán lẻ, thương mại điện tử, logistics và y tế. Trong quá trình đó, dữ liệu, đặc biệt là dữ liệu cá nhân đã nổi lên như một loại tài sản mới, quyết định khả năng hiểu khách hàng, cá nhân hóa trải nghiệm, tối ưu vận hành và ra quyết định kinh doanh.
Nhiều doanh nghiệp coi dữ liệu như “dòng máu” nuôi sống hệ sinh thái số, từ phân tích hành vi tiêu dùng, xây dựng mô hình AI cho đến tự động hóa chăm sóc khách hàng. Tuy nhiên, chính sự bùng nổ trong việc thu thập và xử lý dữ liệu cá nhân cũng đặt ra những lo ngại ngày càng lớn: người dùng không rõ thông tin của mình đang bị dùng vào việc gì, ở đâu và có bị lạm dụng hay không?
Dự thảo Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân đang được xem là một bước ngoặt trong định hình lại quan hệ giữa doanh nghiệp và người dùng trong kỷ nguyên số. Theo các chuyên gia, đây sẽ là “phép thử” thực sự với nhiều doanh nghiệp Việt Nam: không chỉ là bài toán pháp lý mà còn là bài kiểm tra năng lực công nghệ, tư duy tuân thủ và văn hóa dữ liệu của tổ chức.
Nghị định 13/2023 đã đặt nền móng đầu tiên, yêu cầu doanh nghiệp phải minh bạch hơn trong thu thập và sử dụng dữ liệu, đặc biệt là khi dùng AI. Dự thảo mới tiếp tục tiến xa hơn: mỗi doanh nghiệp trừ một số trường hợp nhỏ phải có chuyên gia bảo vệ dữ liệu cá nhân. Điều này đồng nghĩa với việc dữ liệu không thể còn là “kho vàng thô” mà doanh nghiệp tự ý khai thác mà không có cơ chế kiểm soát.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến từ Quốc hội cũng cho rằng, quy định này nếu áp dụng cứng nhắc sẽ dễ biến thành “gánh nặng giấy tờ”, nhất là với doanh nghiệp nhỏ hoặc các startup. Nguồn nhân lực về bảo vệ dữ liệu hiện nay còn thiếu và yếu, trong khi chi phí tuân thủ cao có thể làm nản lòng các doanh nghiệp đang bước đầu chuyển đổi số.
Không thể phủ nhận rằng nhiều doanh nghiệp lớn đã bắt đầu thiết lập đội ngũ bảo vệ dữ liệu, đầu tư vào công nghệ quản trị dữ liệu và xây dựng khung kiểm soát tuân thủ. Nhưng số này vẫn là thiểu số. Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa, vốn chiếm tỷ trọng lớn của nền kinh tế vẫn đang mơ hồ về khái niệm “quyền dữ liệu cá nhân”, chưa kể đến các biện pháp bảo vệ cụ thể.
Đặc biệt, trong các ngành thương mại điện tử, dịch vụ số và truyền thông mạng xã hội, nơi dữ liệu người dùng là đầu vào cho mọi hoạt động vận hành, sự mù mờ về luật dữ liệu không chỉ gây rủi ro pháp lý mà còn làm xói mòn niềm tin khách hàng.
Trong một nền kinh tế số đang chuyển dịch mạnh, doanh nghiệp nào xây dựng được “niềm tin số”, tức khả năng minh bạch, bảo mật và tôn trọng quyền dữ liệu người dùng sẽ có lợi thế cạnh tranh dài hạn. Niềm tin ấy không thể xây dựng bằng khẩu hiệu mà phải đến từ hành động: tích hợp bảo vệ dữ liệu ngay từ lúc thiết kế sản phẩm, cập nhật liên tục theo quy định mới và đối thoại minh bạch với người dùng.
Nhiều chuyên gia công nghệ trong nước đã ví dữ liệu cá nhân như “tài nguyên quốc gia thời đại số” và bất kỳ ai muốn khai thác nó đều cần giấy phép không chỉ từ Nhà nước mà còn từ chính người dùng.
Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân không nên và không thể trở thành rào cản cho doanh nghiệp chuyển đổi số. Nhưng nó cũng không thể bị xem nhẹ hoặc né tránh. Điều cần thiết là sự linh hoạt trong cách áp dụng, phân loại doanh nghiệp theo quy mô, ngành nghề và mức độ xử lý dữ liệu để vừa đảm bảo quyền cá nhân, vừa tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo.
Doanh nghiệp không chỉ cần “chống phạt” mà phải xem việc bảo vệ dữ liệu như một phần cốt lõi trong mô hình phát triển. Bởi trong thế giới số, dữ liệu không chỉ là của doanh nghiệp mà còn là quyền của người dùng và niềm tin, một khi mất sẽ rất khó phục hồi.
Kinh tế số Việt Nam đang ở thời điểm bản lề. Nếu có thể vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo, vừa xây dựng được hệ sinh thái dữ liệu an toàn, minh bạch thì Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm dữ liệu đáng tin cậy trong khu vực.
Còn nếu chỉ chạy theo lợi ích ngắn hạn, phớt lờ quyền cá nhân và phó mặc dữ liệu cho nền tảng hoặc bên thứ ba thì không chỉ người dùng mà chính doanh nghiệp cũng sẽ là bên chịu thiệt.
Bình luận (0)
VTV Money - Từ 1/7/2025, doanh nghiệp tại Việt Nam bắt buộc phải có tài khoản định danh điện tử để làm thủ tục hành chính trực tuyến. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp FDI đang lúng túng vì người đại diện là người nước ngoài chưa thể được cấp định danh cá nhân.
