Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung siết chặt xuất khẩu Trung Quốc, thặng dư thương mại lập kỷ lục

Tình hình xuất khẩu của Trung Quốc đang bước vào giai đoạn khó khăn khi những bất đồng thương mại với Hoa Kỳ ngày càng sâu sắc. Trong tháng 5/2025, xuất khẩu của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới chỉ tăng 4,8% so với cùng kỳ năm ngoái – thấp hơn kỳ vọng 5% và giảm đáng kể so với mức tăng 8,1% của tháng 4. Xuất khẩu sang Mỹ lao dốc mạnh tới 34,5%, phản ánh tác động trực tiếp từ các biện pháp trừng phạt và rào cản thương mại ngày càng gia tăng từ phía Washington.

Ở chiều ngược lại, nhập khẩu của Trung Quốc giảm 3,4%, tiếp tục cho thấy mức tiêu dùng nội địa đang ở mức thấp. Kết quả là thặng dư thương mại trong tháng 5 đạt 103 tỷ USD – con số cao nhất từng được ghi nhận, một mặt thể hiện năng lực xuất siêu của Trung Quốc, mặt khác phản ánh sự mất cân đối ngày càng lớn trong cán cân thương mại.

Giới phân tích nhận định đà xuất khẩu tăng là do doanh nghiệp tranh thủ “chạy” hàng trước khi thuế quan siết chặt.

Ngoài lĩnh vực thương mại, các chỉ số kinh tế vĩ mô cũng đang cho thấy dấu hiệu bất ổn. Chỉ số giá sản xuất (PPI) giảm 3,3% so với cùng kỳ năm trước, tiếp tục kéo dài xu hướng giảm giá tại đầu vào sản xuất. Giá tiêu dùng gần như đứng yên, cho thấy sức cầu yếu trong nền kinh tế. Trong khi đó, tiêu thụ ô tô – một chỉ số quan trọng phản ánh sức mua của người dân – tăng 13,9%, song vẫn thấp hơn kỳ vọng, cho thấy lực kéo từ thị trường trong nước còn yếu.

Mặc dù Bắc Kinh đã triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ, từ hạ lãi suất cho vay đến thúc đẩy chi tiêu công, nhưng hiệu quả vẫn còn hạn chế do niềm tin thị trường và doanh nghiệp chưa được cải thiện rõ rệt. Áp lực từ bên ngoài, đặc biệt là sự siết chặt tiếp cận các công nghệ chiến lược, các mặt hàng điện tử và linh kiện cao cấp từ phía Mỹ, đang khiến nhiều ngành công nghiệp xuất khẩu của Trung Quốc gặp khó trong việc duy trì đà tăng trưởng.

Việc xuất khẩu sang Mỹ giảm mạnh cũng đang tạo hiệu ứng lan tỏa khi nhiều tập đoàn đa quốc gia xem xét việc tái cơ cấu chuỗi cung ứng và dịch chuyển một phần hoạt động sang các quốc gia khác tại châu Á như Việt Nam, Thái Lan hay Ấn Độ – những nơi có chi phí sản xuất cạnh tranh và rủi ro địa chính trị thấp hơn.

Dù Trung Quốc và Mỹ vẫn duy trì liên lạc qua các kênh ngoại giao và thương thảo – bao gồm cả vòng đối thoại thương mại mới đây tại London – giới phân tích nhận định khả năng hai bên đạt được một thỏa thuận toàn diện trong ngắn hạn là không cao. Các cuộc gặp hiện tại chủ yếu mang tính kỹ thuật, tập trung vào duy trì kênh đối thoại và giảm thiểu leo thang căng thẳng.

Với những gì đang diễn ra, nền kinh tế Trung Quốc được dự báo sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều sức ép trong thời gian tới, đặc biệt khi mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu đang bộc lộ rõ các giới hạn trong bối cảnh toàn cầu tái định hình thương mại.